شناسایی و تحلیل پیشران‌های توسعه پایدار گردشگری شهری، مطالعه موردی: شهر شاندیز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

رشد شتابان شهر شاندیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری خراسان رضوی، ضمن ایجاد فرصت‌های اقتصادی، فشارهایی بر منابع طبیعی، زیرساخت‌ها و ساختار اجتماعی وارد کرده است. این پژوهش باهدف شناسایی و اولویت‌بندی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر توسعه پایدار گردشگری شهری شاندیز و تدوین سناریوهای آینده‌نگر برای هدایت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی راهبردی انجام‌شده است. روش تحقیق از نوع کاربردی–تحلیلی و با رویکرد آینده‌پژوهانه است. داده‌ها ابتدا از طریق مرور نظام‌مند ادبیات نظری و مطالعات مشابه جمع‌آوری و سپس با مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته با ۱۵ نفر از خبرگان حوزه‌های گردشگری پایدار، برنامه‌ریزی شهری، مدیریت محیط‌زیست، بخش خصوصی گردشگری و نهادهای محلی–فرهنگی اعتبارسنجی شد. انتخاب خبرگان بر اساس تجربه، تخصص و نقش تأثیرگذار آن‌ها در حوزه‌های مرتبط انجام گرفت. برای تحلیل روابط و تعیین اهمیت نسبی عوامل، از تحلیل اثرات متقابل با نرم‌افزار Mic Mac استفاده شد و بر اساس آن پیشران‌های کلیدی با بیشترین اثرگذاری و عدم قطعیت شناسایی گردیدند. سپس با بهره‌گیری از نرم‌افزار cenario Wizard، ترکیب حالات مختلف پیشران‌ها منجر به تولید و ارزیابی سه سناریوی اصلی شد. نتایج نشان داد چهار پیشران «تنوع‌بخشی محصولات گردشگری»، «هماهنگی نهادی»، «زیرساخت‌های حکمروایی دیجیتال» و «توانمندسازی بازیگران غیردولتی» بیشترین نقش راهبردی را در آینده گردشگری شاندیز دارند. مقایسه سناریوها حاکی از آن است که سناریوی سوم با بیشترین هم‌افزایی و سازگاری، مسیر توسعه پایدار، مشارکتی و فناورانه را ترسیم کرده و با تکیه‌بر ظرفیت‌های بومی و نوآوری دیجیتال، امکان دستیابی به گردشگری رقابت‌پذیر و هوشمند را فراهم می‌کند. این سناریو می‌تواند مبنای تدوین برنامه‌های راهبردی و سیاست‌های کلان در شاندیز قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله؛ حاتمی نژاد، حسین و رضایی نیا، حسن (۱۳۹۷). تحلیلی بر ماهیت فضای عمومی در پروژه‌های بزرگ‌مقیاس گردشگری شهری بر اساس نظریه «تولید اجتماعی فضا» (مطالعه موردی: شهر تهران). مجله گردشگری شهری، ۵ (۲)، ۱۳۵-۱۵۹. https://doi.org/10.22059/jut.2018.251169.441
  2. ضیایی، محمود و عباسی، دیاکو. (۲۰۱۸). چالش‌ها و رویکردهای توسعه گردشگری پایدار: از نظریه تا عمل. مجله تحقیقات گردشگری پایدار، ۱ (۱)، ۱-۲۰. https://doi.org/10.22080/jtpd.2018.1822
  3. شفیعی، حسین. (1379). مدیریت در سطح محلی و توسعه پایدار. مدیریت شهری، 1(4)، 0-0.
  4. شعبانی فرد، محمد؛ پوراحمد، احمد؛ حسینی، علی و رشیدی، مصطفی. (۱۳۸۸). بررسی سنجش ظرفیت پذیرش گردشگری شهری و مدل‌سازی شهرهای گردشگری پایدار از بعد کالبدی (نمونه موردی منطقه ۱۲ تهران). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۹ (۹)، ۴۷-۷۴.
  5. عزیزی، علی. (۱۳۹۵). بررسی موانع توسعه اقتصاد محلی در ایران. فصلنامه اقتصاد مقاومتی، 2(1)، 34-15.
  6. قربانی سپهر، آرش؛ متقی، افشین و سالوکوادز، جوزف. (1401). تبیین و شناخت مؤلفه‌های ژئوپلیتیکی کلان‌شهر تهران (با تأکید بر منابع جغرافیایی قدرت با ماهیت انسانی). فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 12(4), 307 -333. https://doi.org/10.22034/jgeoq.2022.313460.3390
  7. مهندسین مشاور بافت شهر. (۱۳۸0). طرح توسعه و عمران (جامع) شهر شاندیز. شرکت مهندسین مشاور بافت شهر.
  8. مهندسین مشاور فرنهاد. (1389). طرح جامع شهر شاندیز. شرکت مهندسین مشاور فرنهاد.
  9. مهندسین مشاور فرنهاد. (1394). طرح جامع شهر شاندیز. شرکت مهندسین مشاور فرنهاد.
  10. Acuto, M. (2020). COVID-19: Lessons for an urban(izing) world. One Earth, 2(4), 317–319. https://doi.org/10.1016/j.oneear.2020.04.004
  11. Ap, J. (1992). Residents’ perceptions on tourism impacts. Annals of Tourism Research, 19(4), 665–690.
  12. Azizi, A. (2016). Investigating the Obstacles to Local Economic Development in Iran. Journal of Resistive Economics, 2(1), 15-34. [in persian]
  13. Baft-e Shahr Consulting Engineers. (2001). Development and Comprehensive Plan of Shandiz City. Baft-e Shahr Consulting Engineers Company. [in persian]
  14. Bell, W. (2003). Foundations of futures studies: History, purposes, and knowledge (Vol. 1, 2nd ed.). Transaction Publishers. https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=6986
  15. Blakely, E. J., & Leigh, N. G. (2010). Planning local economic development: Theory and practice (4th ed.). SAGE Publications. https://doi.org/10.1093/cdj/39.1.90
  16. Butler, R. W. (1980). The concept of a tourist area cycle of evolution: Implications for management. Canadian Geographer, 24(1), 5–12. https://doi.org/10.1111/j.1541-0064.1980.tb00970.x
  17. Crompton, J. L. (1979). Motivations for pleasure vacation. Annals of Tourism Research, 6(4), 408–424. https://doi.org/10.1016/0160-7383(79)90004-5
  18. Farnhad Consulting Engineers. (2010). Comprehensive Plan of Shandiz City. Farnhad Consulting Engineers Company. [in persian]
  19. Farnhad Consulting Engineers. (2015). Comprehensive Plan of Shandiz City. Farnhad Consulting Engineers Company. [in persian]
  20. Ghorbani Sepehr, A., Motaqi, A., & Salukvadze, J. (2022). Explaining and Recognizing the Geopolitical Components of the Tehran Metropolis (With Emphasis on Geographical Sources of Power with a Human Nature). Journal of Geography and Regional Planning, 12(4), 307-333. https://doi.org/10.22034/jgeoq.2022.313460.3390[in persian]
  21. Graham, S. (2004). Cities, war and terrorism: Towards an urban geopolitics. Oxford: Blackwell.  https://doi.org/10.1002/9780470753033.ch11
  22. Hall, C. M., & Page, S. J. (2014). The geography of tourism and recreation: Environment, place and space. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203796092
  23. Hines, A., & Bishop, P. (2015). Thinking about the future (2nd ed.). Hinesight. ISBN: 978-0996773409.
  24. Inayatullah, S. (2008). Six pillars: Futures thinking for transforming. Foresight, 10(1), 4–21. https://doi.org/10.1108/14636680810855991
  25. International Strategic Studies Association. (2012). Urban geopolitics in a time of chaos (1st ed.). The International Strategic Studies Association. ISBN-10: 1892998181, ISBN-13: 978-1892998187.
  26. Keivani, R. (2020). Urban futures: Planning for city foresight and resilience. Cities, 102, 102736. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102736
  27. Maximilian, C., Smith, J., & Brown, K. (2024). Smart tourism and urban sustainability: Futures perspectives. Journal of Sustainable Tourism, 32(3), 456–472.
  28. Ning, L., & Dittmer, J. (2023). Tourism and geopolitics: Exploring everyday urban tourism geopolitics. Geopolitics, 28(5), 1409–1432. https://doi.org/10.1080/14650045.2022.2050468
  29. Pearce, P. L. (1993). Tourism motivation: A means-end approach. In Tourism research: Critiques and challenges.
  30. Pearce, P. L. (2005). Tourist behaviour: Themes and conceptual schemes. Channel View Publications. https://www.ailun.it/so/st/docenti/pearce_publications.pdf
  31. Poli, R. (2024). Introduction to anticipation studies (2nd ed.). Springer.
  32. Postma, A., & Yeoman, I. (2024). Scenario planning for sustainable urban tourism: A futures approach. Tourism Management, 100, 104–119. https://doi.org/10.1080/21568316.2025.2465382
  33. PourAhmad, A., Ziari, K., Hataminejad, H., & Rezainia, H. (2018). An Analysis of the Nature of Public Space in Large-Scale Urban Tourism Projects Based on the 'Social Production of Space' Theory (Case Study: Tehran City). Journal of Urban Tourism, 5(2), 135-159. https://doi.org/10.22059/jut.2018.251169.441 [in persian]
  34. Ray, C. (1999). Endogenous development in the era of reflexive modernity. Journal of Rural Studies, 15(3), 257–267. https://doi.org/10.1016/S0743-0167(98)00072-2
  35. Shabani Fard, M., PourAhmad, A., Hosseini, A., & Rashidi, M. (2009). Assessment of Urban Tourism Carrying Capacity and Modeling Sustainable Tourism Cities from a Physical Dimension (Case Study: District 12 of Tehran). Applied Research in Geographical Sciences, 9(9), 47-74. [in persian]
  36. Shafiei, H. (2000). Management at the Local Level and Sustainable Development. Urban Management, 1(4), 0-0. [in persian]
  37. Simmie, J., & Martin, R. (2010). The economic resilience of regions: Towards an evolutionary approach. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 3(1), 27–43. https://doi.org/10.1093/cjres/rsp029
  38. United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat). (2016). World cities report 2016: Urbanization and development – Emerging futures. UN-Habitat.https://unhabitat.org/world-cities-report-2016
  39. United Nations World Tourism Organization (UNWTO). (2005). Making tourism more sustainable – A guide for policy makers. UNWTO. https://www.e-unwto.org/doi/book/10.18111/9789284408214
  40. UNWTO. (2018). Tourism and the sustainable development goals – Journey to 2030. United Nations World Tourism Organization. https://www.e-unwto.org/doi/book/10.18111/9789284419401
  41. Wang, L., Zhang, H., & Li, Q. (2024). Driving forces of urban tourism development: A futures perspective. Cities, 145, 104–117.
  42. Yilmaz, S., Özgür, A., & Kiliç, S. (2024). Technology-driven urban tourism: Trends and futures. International Journal of Tourism Research, 26(1), 89–103.
  43. Zheng, S., Zhang, X., & Zhang, T. (2018). The effect of infrastructure investment on sustainable development: Evidence from China. Journal of Cleaner Production, 172, 729–739. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.10.181
  44. Ziaei, M., & Abbasi, D. (2018). Challenges and Approaches to Sustainable Tourism Development: From Theory to Practice. Journal of Sustainable Tourism Research, 1(1), 1-20. https://doi.org/10.22080/jtpd.2018.1822 [in persian]
شهر آینده، اندیشه بومی
دوره 1، شماره 1
مرداد 1404
صفحه 89-106

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار