نقش نیروهای اجتماعی، سیاسی در گسترش مجتمع‌های تجاری چندمنظوره تهران در دهه هشتاد شمسی

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران

3 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران

4 گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

شروع احداث مراکز خرید چندمنظوره تهران در دهه‌های اخیر به‌ویژه در دهه هشتاد شمسی بوده است. توسعه این‌گونه فضاهای شهری بی‌تأثیر از نوع مدیریت شهری و دولت حاکم در این دهه و برنامه‌های توسعه به‌عنوان برنامه‌های فرادست نبوده است. مدیریت‌های شهری و دولتی بر مبنای مصوبات و برنامه‌های خود، مداخله برخی از نیروهای سیاسی و اجتماعی در پروژه‌های شهری همچون ساخت و احداث این مراکز را فراهم کرده‌اند. این پژوهش در پی پاسخ به چگونگی نقش رابطه نیروهای اجتماعی و سیاسی بر فضاهای تجاری به‌ویژه مجتمع‌های خرید چندمنظوره است. هدف، شناسایی نیروها، زمینه‌ها و عوامل به وجود آمده عاملیت آن‌ها در فضاهای تجاری شهری است. به همین منظور از طریق روش کیفی داده‌های حاصل از برداشت میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه با خبرگان شهری و همچنین اسناد مدیریت شهری به‌ویژه مصوبات شهرداری و برنامه‌های دولت و با استفاده از استراتژی تحلیل تماتیک، تفسیر و تشریح شده است. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که نیروهای سیاسی اجتماعی و اقتصادی پیچیده‌ای دست‌اندرکار توسعه شهروند و نمی‌توان برای یک نیرو نقش مشخصی قائل شد، در این پیچیدگی باید نقش شهرداری‌ها، نقش نهادهای حاکمیتی مرتبط با شهر، نهادهای حاکمیتی غیر مرتبط با شهر اما مجری سرمایه‌گذاری در توسعه مراکز خرید و بخش‌های متنوع خصوصی را با هم در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. احمدی، حمید و ستاری، سجاد. (1392). اقتصاد سیاسی توسعه‌نیافتگی خصوصی‌سازی در ایران: رویکردهای موجود، رهیافت جدید. فصلنامه سیاست، 43 (2)، 68-49. Doi:  10.22059/JPQ.2013.35656
  2. احمدی، معصومه؛ کاظمی، عباس و ریاضی، سید ابوالحسن. (1398). پیامدهای ساخت مال‌ها و مراکز خرید در تهران. جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 4 (2)، 199-174. Doi: DOI.ORG/10.34785/J016.2022.025
  3. ایزدپناه، محبوبه. (1399). کالایی سازی فضای عمومی شهری از منظر منفعت عمومی (مطالعه موردی: مراکز خرید بزرگ‌مقیاس شهر تهران). رساله دکتری شهرسازی، به راهنمایی میترا حبیبی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر.
  4. خزائی، مصطفی (1401). شهر در پرتو اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی. چاپ اول، تهران: جهاد دانشگاهی شهید بهشتی.
  5. زمانی، رضا. (1396). سیکل‌های اقتصاد سیاسی ایران از انقلاب مشروطه تا اوایل دهه 1390. فصلنامه مجلس و راهبرد، 24(91)، 34-5.
  6. فوکو، میشل. (1389). سوژه و قدرت در تئاتر فلسفه: گزیده‌ای از درس گفتارها، کوتاه‌نوشت‌ها، گفتگوها. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. چاپ دوم، تهران: نشر نی.
  7. قهرمان پور، رحمان. (1392). ساختار قدرت و توسعه سیاسی در ایران. پایگاه خبری تحلیلی بصیرت.
  8. کاظمی، عباس و امیرابراهیمی، مسرت. (1400). مگا مال‌ها و مجتمع‌های بزرگ تجاری در تهران. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
  9. کدی، نیکی. (1393). نتایج انقلاب ایران. ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، چاپ پنجم، تهران: انتشارات ققنوس.
  10. لوفور، هانری. (۱۳۹۳).  فضا: فراورده اجتماعی و ارزش مصرفی، درآمدی بر تولید فضای هانری لوفور. ترجمه آیدین ترکمه، تهران: نشر تیسا.
  11. مجیدی، مریم؛ منصوری، سید امیر؛ صابرنژاد، ژاله و براتی، ناصر. (1398). نقش رویکرد منظرین در ارتقای رضایتمندی از محیط شهری. باغ نظر، 16(76)، 45-56. Doi: 10.22034/BAGH.2019.183817.4091
  12. موثقی، سید احمد. (1385). اقتصاد سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی. مجله حقوق و علوم سیاسی، 71، 354-311.
  13. نای. ج. (1392). آینده قدرت. ترجمه احمد عزیزی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
  14. نژادبهرام. زهرا و جلیلی، مصطفی. (1399). تبیین مفهوم قدرت شهر و اثرات آن در فرایند توسعه شهر تهران. نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 33(4)، 267-278. Doi: 10.22034/AAUD.2020.208096.2037
  15. Afegbua, S.I., & Adejuwon, K.D. (2012). The Challenges of Leadership and Governance in Africa. Int. J. Acad. Res. Bus. Soc. Sci., 2, 141.
  16. Balibar, E. (2009). Europe as Borderland. Environment and Planning D. Society and Space, 27(2),190-215. https://doi.org/10.1068/d13008
  17.  Cai, M.,  Liu, P.,& Wang, H.(2020). Land Commodification and Hukou Policy innovation in China: Evidence from a Survey Experiment. Journal of Chinese Governance. https://doi.org/10.1080/23812346.2020.1746511
  18. C Miller, J. (2014). Affect, Consumption and identity at a Buenos Aires shopping mall. Environment and Planning, 46, 46-61. https://doi.org/10.1068/a45730
  19. Carmona, M. (2010). Contemporary public space, part two, classification. Journal of urban Design, 15(2),157-173. https://doi.org/10.1080/13574801003638111
  20. Carr, S., Francis, M., Rivlin,L., & Stone, A. (1992). Public space. Cabbridge: Cambridge University press.
  21. Harvey, D. (2008). The Right to the City. New Left Review, 53, 23 –40.
  22. Harvey, D. (1990). Social Justice and the City. London: Edward Arnold.
  23. Hutchison, R. (2010).Encyclopedia of urban studies. SAGE Publications.
  24. Karimi, A. (2016). Street Fights: The Commodification of Place Names in Post-Taliban Kabul City. Annals of the American Association of Geographers, 106(3), 738-753. https://doi.org/10.1080/00045608.2015.1115334
  25. Kohn, M. (2004). Brave New Neighborhoods,The Privatization of Public Space. NewYork: Routledge.
  26. Laszczkowski, M. (2011). global conections and local politics at the mega mall, Astana. Architecture, 23(1), 85-104.
  27. Lefebvre, H. (2000). The right to the city. New York Rizzoli: Architecture Culture.
  28.  Lin, G C. S., &  Zhang, A. Y. (2017). China’s metropolises in transformation: neoliberalizing politics, land commodification, and uneven development in Beijing. Urban Geography, 38(5),1-23.  https://doi.org:10.1080/02723638.2016.1139407
  29.  Low, S. (2016). Spatializing culture, The ethnography of space and place. Taylor & Francis.
  30.  Madanipour, A. (2003). Public and Private Spaces of the City. London:Routledge.
  31. Mitchell, D. (1996). Introduction, Public space and the city.Urban Geography, 17(2), 131-127. https://doi.org/10.2747/0272-3638.17.2.127.
  32. Mitchell, D. (2017). People s’ park again, in the end and ends of the public space. Environment and planning A, economy and space, 49(3), 503-518. https:// doi.org/10.1177/0308518X15611557.
  33. Moebius, S. (2023). Georg Simmel’s political thought: Socialism and Nietzschean aristocratism. Journal of Classical Sociology, 23(2), 20-62. https://doi.org/10.1177/1468795X211053993
  34. Shenjing, H., & CS Lin, G. (2015). Producing and consuming China’s new urban space: State, market and society. Urban Studies, 52(15), 2757-2773. https://doi.org/10.1177/0042098015604810.
  35. Udessa, F., Dagnachew, A., & Liku, W. (2023). Challenges to the Practice of Good Governance in Urban Land Use Planning: The Case of Two Selected Ethiopian Towns. Sustainability, 15(9), 7248. https://doi.org/10.3390/su15097248.
  36. juhiainen, J. (2007). Urbanisation,Capital and Land-Use in Cities. Editors: Eva Näripea, Virve Sarapik, Jaak Tomberg.Publisher: Estonian Academy of Arts.
  37.   Voyce, M. (2006). Shopping malls in Australia: The end of public space and the rise of ‘consumerist citizenship’?. Journal of Sociology 42(3), 269–286. https://doi.org/10.1177/1440783306066727.
  38. Ahmadi, H., & Sattari, S. (2013). The Political Economy Of Non-Development Of Privatization In Iran Current Directions_New Approach. Politics Quarterly,  43(2),  49-68. Doi:  10.22059/JPQ.2013.35656. [In Persian].
  39. Ahmadi, M., kazemi, A ., & Riazi, A. ( 2022). Consequences of Malls and Shopping Centers Construction in Tehran. Sociology of Culture and Art, 4(2),174-199. Doi:.ORG/10.34785/J016.2022.025. [In Persian].
  40. Foucault, M. (2010). Subject and Power in the Theatre of Philosophy: Selections from Lectures, Short Writings, Conversations, etc. Translated by Niko Serkhush and Afshin Jahandideh. Tehran: Nashr-e Ney. [In Persian].
  41. Ghahramanpour, R. (2013). Power Structure and Political Development in Iran. Basirat Analytical News Agency. [In Persian].
  42. Izadpanah, M. (2020). Commodification of urban public spaces from the perspective of public interest (Case study: large-scale shopping centers in Tehran). Doctoral Dissertation in Urban Planning, University of Art, Faculty of Architecture and Urban Planning. [In Persian].
  43. Kazemi, A., & Amir-Ebrahimi, M. (2021). Megamalls and Large Shopping Complexes in Tehran. Tehran Urban Research and Planning Center. [In Persian].
  44. Keddie, N. R. (2014). The Results of the Iranian Revolution. Translated by Mahdi Haqiqatkhah. Qaghnoos Publications. Edition:7. [In Persian].
  45. Khazaei, M. (2022). The City in the Light of Political and Social Thoughts. Academic Center for Education, Culture and Research. [In Persian].
  46. Lefebvre, H. (2014). Space: Social Product and Use Value, Introduction to the Production of Space by Henri Lefebvre. Translated by Aydin Torkmeh. Tisa Publishing. [In Persian].
  47. -   Majidi, M., Mansouri, A., Sabernejad, J., &   Barati, N. (2019). The Role of Landscape Approach in Improving Satisfaction with the Urban Environment. BAGH-Enazar, 16 (76), 45-56. Doi: 10.22034/BAGH.2019.183817.4091.[In Persian].
  48. Moasaqi, A. (2006). Political Economy of Iran in the Islamic Republic's Period. Law and Political Science. 71. [In Persian].
  49. Nezhadbahram, Z., & Jalili, M. (2021). Explanation of “Urban Power” and Its Effects on the Development Process of Tehran City. Armanshahr Architecture& Urban Development, 13,33, 269-280. Doi: 10.22034/AAUD.2020.208096.2037. [In Persian].
  50. Nye, J. (2013). The Future of Power, Translated by Ahmad Azizi. Ney Publishing.. [In Persian].
  51. Zamani, R. (2017). Iran's Political Economy Cycles since Constitutional Revolution 1907-2012. majlis & rahbord , 24)91), 5-34. [In Persian].
شهر آینده، اندیشه بومی
دوره 1، شماره 1
مرداد 1404
صفحه 159-176

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار